ΦΙΛΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

“Τσεσμέ” και διερευνητικές συνομιλίες: Τα 5+1 μηνύματα της Τουρκίας

Γράφει ο Κωνσταντίνος Φίλης, Αναλυτής διεθνών θεμάτων του ΑΝΤ1 - Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων.

 Παρακολουθούμε τις τελευταίες 20 μέρες έξαρση των προκλητικών δηλώσεων αλλά και ενεργειών, όπως με το ωκεανογραφικό σκάφος, Τσεσμέ, εκ μέρους της Τουρκίας. Δεδομένου ότι μετά την απόσυρση του Ορούτς Ρέις, είχε επιτευχθεί αποκλιμάκωση και είχε ακολουθήσει ο 61^ος γύρος των διερευνητικών συνομιλιών, προκύπτει το ερώτημα τι θέλει να πετύχει με αυτή την αλλαγή στάσης η Τουρκία.

Καταρχάς, είναι σημαντικό να ξεκαθαρίσουμε σε τι συνίσταται η παρατυπία της Άγκυρας αναφορικά με το Τσεσμέ. Παρότι άλλο υδρογραφικές και άλλο σεισμικές έρευνες, καθότι οι πρώτες δεν κάνουν τυπικά χρήση του βυθού, άρα της υφαλοκρηπίδας, η Τουρκία όφειλε να ζητήσει την άδεια της Ελλάδας και να μην εκδώσει τη Navtex, διότι πρόκειται για περιοχή δικαιοδοσίας μας. Η κίνηση της Άγκυρας είναι μια  ενέργεια που υπάγεται στην ελευθερία των ανοιχτών θαλασσών (όπως άλλωστε και οι στρατιωτικές ασκήσεις), αν και στο κέντρο του Αιγαίου. Εδώ ακριβώς βρίσκεται η πονηρή, αν και διατυπωμένη, προθέση της Τουρκίας για τη διχοτόμηση του Αιγαίου, με τη διεκδίκηση της δυνατότητας έρευνας και διάσωσης δυτικότερα του 25^ου μεσημβρινού. Εξάλλου, με εσωτερικό νόμο τον περασμένο Οκτώβριο, κατέστησε σαφές ότι η περιοχή ευθύνης της πρέπει να εκτείνεται στα όρια της “Γαλάζιας Πατρίδας”.

Κατά δεύτερον, η Άγκυρα θέτει το δίλημμα στην Αθήνα: “ένταση ή κατευνασμός”, δηλαδή ή θα αντιδράσετε στις προκλήσεις μου με τρόπο που ενδεχομένως να οδηγήσει ακόμη και σε ναυάγιο τις διερευνητικές ή θα αποδέχεστε τις προκλήσεις μου, που σήμερα γίνονται με το Τσεσμέ και τις στρατιωτικές ασκήσεις (βλ. “Γαλάζια Πατρίδα” από τις 25 Φεβρουαρίου μέχρι τις 7 Μαρτίου),  αύριο θα είναι με κάποιον άλλο τρόπο. Η ανάγκη της Τουρκίας να απαντά κάθε φορά στις καθόλα νόμιμες ενέργειες της Ελλάδας έχει διττό στόχο: να καταδείξει ότι το Αιγαίο είναι κοινή θάλασσα, όπου οι δύο χώρες έχουν ίδια δικαιώματα, και να υποχρεώσει την Αθήνα σταδιακά να απέχει από την άσκηση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων προκειμένου να αποφύγει την ένταση με την Άγκυρα.

Παράλληλα, με την παρουσία του Τσεσμέ, εκτός από επίδειξη σημαίας, έχουμε και μία υπόμνηση για το ζήτημα της επέκτασης των ελληνικών χωρικών υδάτων στο Αιγαίο από τα 6 ν.μ. στα 12 ν.μ., κάτι που η Τουρκία αρνείται ως δικαίωμα στη χώρα μας, αν και πρόκειται για μονομερές δικαίωμα. Η ίδια υπενθύμιση γίνεται και ως προς τη δυσαρμονία που υφίσταται στο Αιγαίο ανάμεσα στα χωρικά μας ύδατα (6 ν.μ.) και τον εναέριο χώρο μας (10 ν.μ.). Ο στόχος εδώ είναι η κατοχύρωση, τουλάχιστον στη δημόσια συζήτηση, των πάγιων διεκδικήσεων της.

Τέταρτον, μέσω Τσεσμέ εκδηλώνεται η σοβαρή ενόχλησή της για το “Φόρουμ Φιλίας”, κατά το οποίο συγκεντρώθηκαν στην Αθήνα αραβικά και ευρωπαϊκά κράτη που μοιράζονται την ανησυχία για την πορεία που έχει πάρει η Τουρκία τα τελευταία χρόνια. Η τουρκική ηγεσία θεωρεί ότι στήνεται ένα αντιτουρκικό τείχος και έτσι προειδοποιεί την Ελλάδα, που πιστεύει ότι είναι αυτή που κινεί τα νήματα σε βάρος της. Άλλωστε, η δαιμονοποίηση της Ελλάδας τυγχάνει ευρείας αποδοχής στο εσωτερικό και απαντά στην αντιπολίτευση, όταν κατηγορεί τον Ερντογάν για ενδοτισμό.

Πέμπτον, έχουμε εκ μέρους της Άγκυρας ένα συστηματικό παιχνίδι διαστρέβλωσης της πραγματικότητας, με αποδέκτη τον διεθνή παράγοντα. Είναι αυτονόητο ότι στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες δεν ασχολούνται νυχθημερόν με τα ελληνοτουρκικά, πολλώ δε μάλλον με τις επιμέρους θέσεις των δύο κρατών (π.χ. αποστρατικοποίηση, θαλάσσιες ζώνες, έρευνα και διάσωση, κτλ). Σε αυτό ακριβώς ποντάρει η Τουρκία, κάνοντας το άσπρο-μαύρο, για να ακουστούν και να εδραιωθούν οι απόψεις της. Με αυτό τον τρόπο θέλει και να προκαταλάβει και τους επόμενους γύρους των διαβουλεύσεων, εφόσον αυτοί γίνουν.

Και κάτι τελευταίο: Η ανησυχία του Ερντογάν για τις προθέσεις της αμερικανικής ηγεσίας είναι έκδηλη, όπως άλλωστε και οι πιέσεις που δέχεται στο εσωτερικό (ανατίμηση βασικών αγαθών, δημοσκοπήσεις). Συνεπώς, και τα δύο συνδέονται με τη νευρικότητα που επιδεικνύει στην εξωτερική πολιτική, ανοίγοντας εκ νέου μέτωπα με σκοπό να τα διαπραγματευτεί συνολικά όταν έρθει η ώρα. Λόγω αυξημένης αυτοπεποίθησης, ο Τούρκος πρόεδρος εκτιμά ότι προβάλλοντας τη “μεγάλη” εικόνα στη Δύση, με επίκληση της χρησιμότητας της χώρας του σε διάφορα πεδία, θα πετύχει περισσότερα ανταλλάγματα την κατάλληλη στιγμή.