ΦΙΛΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

Ελληνοαλβανικές σχέσεις στο μεταίχμιο και ο ρόλος της Τουρκίας

*Ο Κωνσταντίνος Φίλης είναι Εκτελεστικός Διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων.

Με αφορμή τη σημερινή επίσκεψη του Έλληνα υπουργού εξωτερικών στην Αλβανία, πέραν του ζητήματος της οριοθέτησης ΑΟΖ, το οποίο εκκρεμεί από το 2009 και που πιθανόν θα παραπεμφθεί στη Χάγη, καθώς και του πιο μακροπρόθεσμου θέματος της ένταξης των Τιράνων στην ευρωπαϊκή οικογένεια, είναι βέβαιο ότι στις συναντήσεις του κυρίου Δένδια θα τεθούν και τα κάτωθι θέματα.

Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί αναδημοσίευση από άρθρο μου με τίτλο «Ελληνοαλβανικές σχέσεις σε ένα ρευστό διεθνές και περιφερειακό περιβάλλον» στην αλβανική εφημερίδα Panorama, στις 19/10/2020.

Ένα κρίσιμο ζήτημα για την Αθήνα είναι η μεταχείριση της ελληνικής μειονότητας που διαβιοί στην Αλβανία. Έχουν υπάρξει σοβαρά λάθη από μεριάς των αλβανικών κυβερνήσεων, που κάποιες φορές παραπέμπουν σε στρατηγικό σχέδιο ποδηγέτησής της, τα οποία πρέπει άμεσα να διευθετηθούν. Είναι μεγάλο αγκάθι στις διμερείς σχέσεις και ασφαλώς δεν θα γίνει ανεκτό από ελληνικής πλευράς, η οποία δεν έχει κανένα κρυφό σχέδιο ή στόχο, ούτε έχει ποτέ υποδαυλίσει εντάσεις, παρά μόνο επιθυμεί τον πλήρη σεβασμό στα δικαιώματα της εθνικής ελληνικής μειονότητας. Επιτρέψτε μου και σε αυτό το σημείο την αντιπαραβολή με ένα άλλο κράτος της περιοχής, την Τουρκία, η οποία συστηματικά επιχειρεί, εκμεταλλευόμενη το θρησκευτικό αίσθημα σε περιοχές των Βαλκανίων (Αλβανία, Κόσοβο, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Βόρεια Μακεδονία, Βουλγαρία και Ελλάδα) να χειραγωγήσει τους τοπικούς πληθυσμούς. Άλλωστε, έχει διαθέσει ένα πακτωλό χρημάτων για την ανέγερση τεμενών, τη δημιουργία μουσουλμανικών σχολείων και πνευματικών κέντρων, με προφανή στόχο την απόκτηση κοινωνικών ερεισμάτων προκειμένου να αναβιώσει σε μία εξελιγμένη εκδοχή η Οθωμανική Αυτοκρατορία ή αλλιώς μία Οθωμανική Κοινοπολιτεία. Μη λησμονούμε, εξάλλου, τις ολοένα και συχνότερες αναφορές του προέδρου Ερντογάν στην Οθωμανική αυτοκρατορία αλλά και τις πιέσεις που έχουν ασκηθεί σε ηγεσίες των Βαλκανίων να βελτιώσουν ακόμη και μέσω σχολικών βιβλίων την εικόνα των Οθωμανών δυναστών. Παράλληλα, σε ένα πόλεμο προπαγάνδας που έχει εξαπολύσει εδώ και αρκετά χρόνια, η Άγκυρα προσπαθεί να εκθρέψει τον ανθελληνισμό και να εκπέμψει μηνύματα δήθεν συμπαράστασης απέναντι σε ένα ανύπαρκτο εχθρό, μέσω των social media και κάποιων ΜΜΕ. Δυστυχώς, ο ανατολικός μας γείτονας συντηρεί και διαιωνίζει το κλίμα δυσπιστίας σε κόλπους της Αλβανίας σε βάρος της Ελλάδας, προκειμένου η τελευταία να έχει ένα ανοιχτό μέτωπο στα βόρεια σύνορά της. Αυτή η λογική είναι παρωχημένη, σε ένα κόσμο συνεχών μεταβολών και κοινών προκλήσεων, που απαιτούν περισσότερη συνεργασία, ιδίως σε τοπικό/περιφερειακό επίπεδο αντί των συχνά άγονων ανταγωνισμών.

Η άρση του εμπολέμου είναι ένα ακόμη ζήτημα στις διμερείς σχέσεις. Η ελληνική πλευρά έχει διαβεβαιώσει σε όλους τους τόνους, ακόμη και μέσω επίσημων δηλώσεων του πρώην προέδρου της δημοκρατίας, Κάρολου Παπούλια, ότι το βασιλικό διάταγμα που το προέβλεπε έχει καταργηθεί και παράλληλα υπάρχει επίσημη δέσμευση ότι δεν υφίσταται εμπόλεμο από πλευράς μας. Πως θα μπορούσε να είναι αλλιώς όταν με την Αλβανία βρισκόμαστε στην ίδια αμυντική συμμαχία του ΝΑΤΟ και προτιθέμεθα να τη συνδράμουμε για να ενταχθεί στην ευρωπαϊκή οικογένεια. Στο Τσάμικο, ένα θέμα που η αλβανική πλευρά εγείρει, αλλά στην ουσία έχει επιλυθεί με δικαστικές αποφάσεις εδώ και 70+ χρόνια, άρα δεν υφίσταται, όποιος τυχόν πιστεύει ότι πρέπει να αποζημιωθεί μπορεί να προσφύγει στα ελληνικά δικαστήρια, όπως ορίζει ο νόμος.

Η αμοιβαία καχυποψία πρέπει να δώσει τη θέση της σε έμπρακτες κινήσεις αποκατάστασης της εμπιστοσύνης. Στο πρόσφατο παρελθόν φτάσαμε κοντά σε μία συμφωνία-πακέτο, που λάμβανε υπόψη της τις εκατέρωθεν ανησυχίες. Σήμερα, σε περιβάλλον Covid-19 και οικονομικής κρίσης, πρέπει να προταχθεί η συνεργασία εντός ενός κανονιστικού πλαισίου με βάση τις πρόνοιες του διεθνούς δικαίου που αφορά στις θαλάσσιες ζώνες, στον σεβασμό των μειονοτήτων και εν γένει στις σχέσεις καλής γειτονίας. Είναι δεδομένο ότι τις χώρες μας τις ενώνουν περισσότερα από όσα τις χωρίζουν και είναι συνεπώς χρήσιμο να φιλτράρουμε τους δεσμούς μας μέσα από το πρίσμα των εθνικών συμφερόντων, αποφεύγοντας τις παγίδες δυνάμεων εντός και κυρίως εκτός που για τους δικούς τους λόγους βολεύονται από τη διαιώνιση αντιλήψεων που μοναδικό στόχο έχουν τη μακροημέρευση των εντάσεων.