Έρευνες
Το “τουρκικό πλυντήριο” ρωσικού αερίου και ο Κάθετος Διάδρομος
Η νέα έρευνα του ant1news.gr αποκαλύπτει πώς το ρωσικό αέριο "βαφτίζεται” τουρκικό και συνεχίζει να ρέει προς την Ευρώπη
Άκουσε το άρθρο
Του Χάρη Καρανίκα
Η νέα έρευνα του ant1news.gr αποκαλύπτει πώς το ρωσικό αέριο "βαφτίζεται” τουρκικό και συνεχίζει να ρέει προς την Ευρώπη αλλά και τις κινήσεις που γίνονται για να περνούν από τον Κάθετο Διάδρομο μεταξύ Ελλάδας και Ουκρανίας αυξημένες ροές, που θα σημάνουν το τέλος οποιασδήποτε ενεργειακής εξάρτησης από τη Ρωσία.
Η 7η Νοεμβρίου 2025 καταγράφηκε ως μια ημερομηνία-ορόσημο για την ενεργειακή στρατηγική της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Στην Αθήνα, στο πλαίσιο της 6η Συνόδου της Σύμπραξης για τη Διατλαντική Συνεργασία στην Ενέργεια (P-TEC), οι Διαχειριστές Συστημάτων Μεταφοράς Φυσικού Αερίου από την Ελλάδα, τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, τη Μολδαβία και την Ουκρανία, παρουσία των υπουργών Ενέργειας των χωρών καθώς και του Αμερικανού ομολόγου τους, υπέγραψαν κοινή επιστολή που αποσκοπεί σε ενέργειες για την οριστική απεξάρτηση της περιοχής από το ρωσικό φυσικό αέριο. Οι υπογραφές αφορούσαν τον Κάθετο Διάδρομο για τη μεταφορά αερίου από τον νότο προς τον βορρά, ο οποίος παρουσιάστηκε ως η θεσμική σφραγίδα σε μια νέα εποχή ενεργειακής ανεξαρτησίας.
Το ant1news.gr ανέλυσε δεκάδες έγγραφα με τεχνικά δεδομένα ροών αερίου και επιχειρεί να αποκωδικοποιήσει τους μηχανισμούς “ξεπλύματος” του ρωσικού αερίου στην Τουρκία και τις κινήσεις που θα επιτρέψουν μεγάλες ποσότητες διαφορετικής προέλευσης να διακινηθούν μέσω του Κάθετου Διαδρόμου, επιτυγχάνοντας την απεξάρτηση της ευρύτερης περιοχής.
Ένα από τα κεντρικά ευρήματα της έρευνας αφορά τον τρόπο με τον οποίο ρωσικό φυσικό αέριο συνεχίζει να εισρέει στην ευρωπαϊκή αγορά, παρά τις προσπάθειες διαφοροποίησης. Ο μηχανισμός αυτός -ας τον βαφτίσουμε “τουρκικό πλυντήριο”- βασίζεται σε νομικά παράθυρα που επιτρέπουν την τουρκοποίηση του ρωσικού αερίου.
Η ρωσική κρατική εταιρεία Gazprom διοχετεύει μεγάλες ποσότητες φυσικού αερίου στο εθνικό δίκτυο της Τουρκίας. Τα δεδομένα του Centre for Research on Energy and Clean Air, του ανεξάρτητου οργανισμών για την ενέργεια και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, δείχνουν ότι το πρώτο εννεάμηνο του 2025 υπήρξε αύξηση των ροών ρωσικού αερίου κατά 7% προς την Ευρώπη σε σχέση με το αντίστοιχο χρονικό διάστημα το 2024, μέσω του αγωγού Turkstream.
Εντός του τουρκικού δικτύου, το ρωσικό αέριο αναμιγνύεται με ποσότητες από άλλες πηγές, όπως το Αζερμπαϊτζάν ή το Ιράν. Σύμφωνα με το ρυθμιστικό πλαίσιο, κατά την έξοδό του από την Τουρκία προς την Ευρώπη, το αέριο λαμβάνει πιστοποιητικό προέλευσης το οποίο συχνά χαρακτηρίζεται ως “Τουρκικό Μείγμα”. Αυτή η διαδικασία επιτρέπει επί της ουσίας την απαλοιφή της σφραγίδας “ρωσική προέλευση”, παρόλο που αποτελείται σε μεγάλο βαθμό από ποσότητες προερχόμενες από τη Σιβηρία.
Ο όγκος του φυσικού αερίου που εισέρχεται στην Τουρκία υπερβαίνει κατά πολύ τις ανάγκες της εγχώριας κατανάλωσης. Αυτό το πλεόνασμα ταιριάζει με τις αυξημένες εξαγωγές που στέλνει η Τουρκία στην ΕΕ.
Η εγχώρια κατανάλωση φυσικού αερίου στην Τουρκία φαίνεται ότι έχει περιοριστεί τα τελευταία χρόνια. Το 2023, η ζήτηση έπεσε κατά 6% σε περίπου 50 bcm (δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα), λόγω οικονομικών παραγόντων και της στροφής στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Τα δεδομένα για το 2024 δείχνουν ότι αυτή η τάση συνεχίζεται.
Παρά τη χαμηλότερη ζήτηση, η Τουρκία διατήρησε υψηλά επίπεδα εισαγωγών - συγκεκριμένα από τη Ρωσία παρέμειναν σταθερές στα περίπου 21-22 bcm μέσω των αγωγών Blue Stream και TurkStream. Σε συνδυασμό με τις εισαγωγές LNG (από Αλγερία, ΗΠΑ, Κατάρ κ.λπ.) και το αέριο από το Αζερμπαϊτζάν και το Ιράν, οι συνολικές προμήθειες της Τουρκίας υπερβαίνουν σημαντικά τις εγχώριες ανάγκες της.
Σύμφωνα με τους τουρκικούς κανονισμούς και τα συμβόλαια της κρατικής εταιρείας αερίου, οι ποσότητες που εξέρχονται από το δίκτυο συχνά φέρουν την απλή επισήμανση "”Από το Τουρκικό Εθνικό Σύστημα", χωρίς να αναγράφεται πουθενά ότι η προέλευση. Αυτή η νομική χαραμάδα απαλείφει επί της ουσίας την βασική χώρα προέλευσης και έτσι οι Ευρωπαίοι αγοραστές προμηθεύονται μεν ποσότητες που είναι τεχνικά "τουρκικές" αλλά περιέχουν υψηλό ποσοστό ρωσικού αερίου. Πρόκειται επί της ουσίας για μια "πίσω πόρτα" που επιτρέπει την είσοδο ρωσικού αερίου στην ΕΕ, παρακάμπτοντας τους στόχους διαφοροποίησης.
Σημειώνεται ότι την περίοδο 2023-2024, η τουρκική κρατική εταιρεία αερίου υπέγραψε σημαντικές εξαγωγικές συμφωνίες με τη Βουλγαρία, την Ουγγαρία, τη Ρουμανία και τη Μολδαβία.
Δεδομένου ότι η εγχώρια παραγωγή της Τουρκίας δεν επαρκεί για να καλύψει αυτές τις εξαγωγικές δεσμεύσεις, το αέριο που πωλείται στην Ευρώπη πρέπει να προέρχεται από το πλεόνασμα των εισαγωγών της. Λαμβάνοντας υπόψη τον όγκο και την αξιοπιστία που απαιτούνται για αυτές τις συμβάσεις, η σταθερή ροή ρωσικού αερίου μέσω αγωγών αποτελεί την κύρια πρώτη ύλη για αυτές τις εξαγωγές.
Κάτι τέτοιο επιβεβαιώνεται και από δεκάδες έγγραφα με χημικές αναλύσεις και άλλα χαρακτηριστικά, όπως η θερμιδική αξία, που ανέλυσε το ant1news.gr. Τα στοιχεία που περιλαμβάνονται σε αυτά τα έγγραφα επιτρέπουν την “ιχνηλάτηση” της προέλευσης του αερίου που εισέρχεται από την Τουρκία στην Ευρωπη, συγκεκριμένα από τις δύο εισόδους του Turkstream στη Βουλγαρία, στα σημεία Strandzha 1 και Strandzha 2. Στο δεύτερο σημείο, καθόλη τη διάρκεια του τελευταίου χρόνου, εισέρχεται ρωσικό αέριο το οποίο κατευθύνεται κατά κύριο λόγο στην Ουγγαρία και τη Σερβία.
Στο πρώτο όμως, στο σημείο εισόδου Strandzha 1, υποτίθεται ότι περνάει στην Βουλγαρία από τον έναν κλάδο του Turkstream διαφοροποιημένο αέριο από πληθώρα πηγών, το οποίο δεν έχει κυρίως ρωσική προέλευση, αλλά πρόκειται για ένα μίγμα και από αζέρικο αέριο, LNG και άλλες πηγές από τουρκικούς σταθμούς όπου αναμειγνύεται. Από την επεξεργασία των εγγράφων με τις χημικές αναλύσεις και τις παραμέτρους του αερίου που πέρασε από την είσοδο Strandzha 1 τον τελευταίο χρόνο, προκύπτουν τα εξής:
• Αρχικά, τον χειμώνα του 2024 και έως τον Φεβρουάριο του 2025, οι ποσότητες που εισέρχονται στο βουλγαρικό σύστημα από το συγκεκριμένο σημείο φαίνεται ότι έχουν 100% ρωσικό αποτύπωμα λόγω των διαπιστωμένων επιπέδων μεθανίου και αιθανίου, αλλά και από τη θερμιδική αξία, επιβεβαιώνοντας ότι η Gazprom είναι η βασική πηγή προέλευσης.
• Από τον Μάρτιο του 2025, με την έναρξη της ανταλλαγής αερίου Τουρκίας - Τουρκμενιστάν μέσω Ιράν και την ανανέωση της σύμβασης LNG της Τουρκίας με την Αλγερία, φαίνεται να υπάρχει κάποιος εμπλουτισμός στις ποσότητες που περνούν από την είσοδο Strandzha 1, αλλά η “βάση” της προέλευσης φαίνεται και πάλι να είναι η Ρωσία.
• Τον Ιούνιο υπήρξε μικρή παύση λόγω των προγραμματισμένων εργασιών συντήρησης του Turkstream από τη ρωσική πλευρά. Για τις ημέρες που δεν τροφοδοτούνταν ρωσικό αέριο στον Turkstream το σύστημα φαίνεται να λειτούργησε με αποθηκευμένο αέριο και μεγάλο ποσοστό LNG. Μετά τη συντήρηση καταγράφηκαν ιδιαίτερα αυξημένες ροές ρωσικού αερίου, οι οποίες φαίνεται να αραιώνονται με LNG πιθανώς αλγερινής προέλευσης.
• Τον Νοέμβριο τα δεδομένα υποδηλώνουν ότι η βασική ροή ρωσικού φυσικού αερίου αραιώθηκε σε μεγάλο βαθμό. Η τουρκική πλευρά φαίνεται να εναλλασσόταν μεταξύ φορτίων με βάση την τιμή ή τη διαθεσιμότητα, ανεξαρτήτως ποιότητας. Σημειώνεται, ότι στις αρχές του ίδιου μήνα ανακοινώθηκε η ενεργοποίηση του Κάθετου Διαδρόμου, ενώ πριν από λίγες ημέρες, ο Τούρκος υπουργός Ενέργειας ανέφερε ότι η συμφωνία για τις εισαγωγές αερίου στη χώρα του από την Gazprom, η οποία θα έληγε στα τέλη του 2025, επεκτάθηκε για άλλον έναν χρόνο έως τα τέλη του 2026, στις ίδιες ποσότητες. Και αυτό ενώ ο Τραμπ είχε ζητήσει από τον Ερντογάν κατά τη συνάντησή τους τον Σεπτέμβριο στον Λευκό Οίκο να “κόψει” τις εισαγωγές ρωσικού αερίου.
Η συμφωνία της 7ης Νοεμβρίου που υπογράφηκε στην Αθήνα για τον Κάθετο Διάδρομο αξιοποιεί τον Διασυνδετήριο Αγωγό Ελλάδας-Βουλγαρίας (IGB). Για να φτάσει όμως το αέριο από τον IGB στην Ουκρανία σε μεγάλες ποσότητες, πρέπει να περάσει μέσα από το βουλγαρικό σύστημα στη Ρουμανία και από εκεί να συνεχίσει στη Μολδαβία και την Ουκρανία.
Πριν από λίγες ημέρες ο Joshua Volz, αναπληρωτής υπουργός Ενέργειας των ΗΠΑ, αναφέρθηκε στην ανάγκη η Ελλάδα να επιταχύνει σημαντικά την ανάπτυξη νέων υποδομών υποδοχής υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) από τις Ηνωμένες Πολιτείες, προκειμένου να αξιοποιήσει τη στρατηγική γεωγραφική της θέση στην Ευρώπη και να ενισχύσει τον ενεργειακό της ρόλο στην περιοχή. Ανάμεσα σε άλλα επεσήμανε: “Η ανάπτυξη αυτών των υποδομών θα επιτρέψει στην Ελλάδα να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στην ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας και της δυναμικής σε γειτονικές χώρες, όπως η Μολδαβία και η Βοσνία-Ερζεγοβίνη, μέσω του ευρωπαϊκού Κάθετου Διαδρόμου”.
Για να μπορούν να διοχετεύονται μεγαλύτερες ποσότητες από την Ελλάδα στον Κάθετο Διάδρομο θα πρέπει να υπάρχουν και οι κατάλληλες υποδομές για να τις μεταφέρουν προς βορρά. Ένα έργο που βρίσκεται σε εξέλιξη είναι η σύνδεση Kulata-Kresna στην Βουλγαρία που έχει ως στόχο την αύξηση της ικανότητας εισαγωγής φυσικού αερίου από την Ελλάδα, από 2,3 σε 3,6 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως. Βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο, με το 80% των σωλήνων να έχουν συγκολληθεί και τοποθετηθεί. Ως στόχος για την ολοκλήρωση και λειτουργία του έχει τεθεί το πρώτο τρίμηνο του 2026.
Αρκετά χιλιόμετρα πιο πάνω, εντός του βορειοανατολικού τμήματος της Βουλγαρίας εντοπίζεται ένα από τα πλέον κρίσιμα σημεία “συμφόρησης”. Πρόκειται για τη σύνδεση Rupcha-Vetrino έναν αγωγό μήκους 61 χιλιομέτρων, του οποίου η κατασκευή θα επιτρέψει ιδιαίτερα αυξημένες ροές για το αέριο που έρχεται από τον νότο. Μέσω αυτής της σύνδεσης μεγάλες ποσότητες αερίου θα μπορούν να διοχετεύονται στους αγωγούς μεταφοράς (Negru Voda 2 & 3) που οδηγούν στη Ρουμανία και να προχωρήσουν προς τον βορρά.
Από στοιχεία μεταφοράς ποσοτήτων αερίου που εντόπισε το ant1news.gr φαίνεται ότι προς το παρόν, από τη Βουλγαρία προς τη Ρουμανία λειτουργούν δύο “περάσματα”: το Negru Voda 1 και το Ruse/Giurgiu. Από το πρώτο περνούν περίπου 3,3 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα αερίου τον χρόνο, ενώ από το δεύτερο ελάχιστα, περίπου το 3% σε σχέση με το πρώτο. Πριν από λίγες ημέρες, στις 3 Δεκεμβρίου οι διαχειριστές αερίου από Ελλάδα, Βουλγαρία, Ρουμανία, Μολδαβία και Ουκρανία πρότειναν την ένταξη του Ruse/Giurgiu στις διαδρομές του Κάθετου Διαδρόμου έτσι ώστε να μπορούν να μετακινούνται μεγαλύτερες ποσότητες προς την Ουκρανία.
Σύμφωνα με έγγραφα χημικών αναλύσεων, από τις αρχές του έτους έως τον Νοέμβριο φαίνεται ότι από τα δύο προαναφερόμενα περάσματα περνούσε αέριο με βαρύ ρωσικό αποτύπωμα: τα χημικά χαρακτηριστικά και η θερμιδική υπογραφή των ποσοτήτων δείχνουν ότι προέρχεται από πεδία της δυτικής Σιβηρίας. Είναι ταυτόσημο με αυτό που εισέρχεται στο σημείο εισόδου Strandzha 2.
Οι προς το παρόν ανενεργοί αγωγοί Negru Voda 2 & 3 που έχουν μεταφορική ικανότητα της τάξεως των 13 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων ανά έτος -σχεδόν τετραπλάσιας από τη σημερινή- δεν λειτουργούν λόγω της έλλειψης της σύνδεσης Rupcha-Vetrino. Η Βουλγαρία διαθέτει ουσιαστικά μια τεράστια ανεκμετάλλευτη οδό εξαγωγής που θα συνεισφέρει στην “απορωσοποίηση” των ποσοτήτων που κατευθύνονται προς τη Ρουμανία και στη συνέχεια τη Μολδαβία και την Ουκρανία, η οποία παραμένει κλειστή λόγω της απουσίας 61 χιλιομέτρων σωληνώσεων.
Ιστορικά, η κατασκευή της σύνδεσης Rupcha-Vetrino αντιμετώπισε σημαντικές καθυστερήσεις. Ενώ η “επέκταση” των 480 χιλιομέτρων του TurkStream εντός της Βουλγαρίας ολοκληρώθηκε εντός 12 μηνών την περίοδο 2020-2021, το πρότζεκτ των 61 χιλιομέτρων στο Rupcha-Vetrino παρέμεινε στο στάδιο του σχεδιασμού για τέσσερα χρόνια, από το 2021 έως το 2024.
Ωστόσο, στα τέλη του 2025, η εικόνα παρουσιάζει σημάδια αλλαγής. Επιθεωρήσεις που πραγματοποιήθηκαν τον Οκτώβριο από τον υπουργό Ενέργειας της Βουλγαρίας και τον Ευρωπαίο Επίτροπο Ενέργειας επιβεβαίωσαν ότι το έργο προχωρά πλέον βάσει χρονοδιαγράμματος για να παραδοθεί το φθινόπωρο του 2026. Όσον αφορά τα υλικά, η προμήθεια περισσότερων από 2.500 σωλήνων από την Ινδία έχει ολοκληρωθεί, ενώ ο καθαρισμός της διαδρομής βρίσκεται στο 80% της συνολικής απόστασης. Πρόκειται για ένα έργο με σοβαρές τεχνικές προκλήσεις: ο αγωγός πρέπει να περάσει κάτω από ποταμό, ενώ απαιτούνται και εργασίες σε κλίσεις έως 40 μοιρών, λόγω του έντονου κατά τόπους αναγλύφου της περιοχής.
Το γεγονός ότι αυτή η σύνδεση απελευθερώνει ιδιαίτερα αυξημένες ροές στον Κάθετο Διάδρομο δεν είναι κάτι ευχάριστο για τη Ρωσία. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, η “ρωσική πίεση” πλέον αναμένεται να διεξαχθεί με μια πολυεπίπεδη εκστρατεία: Καταρχήν η Gazprom ρίχνει κατά περιόδους μεγάλες ποσότητες στην αγορά με τεχνητά χαμηλές τιμές - συχνά 20–30% κάτω από το ολλανδικό σημείο αναφοράς. Στόχος, να γεμίσει μέσω του Turkstream την υπάρχουσα χωρητικότητα των αγωγών με ρωσικό αέριο - μία τακτική στην οποία μπορεί να βοηθήσει πολύ το “τουρκικό πλυντήριο”.
Μία δεύτερη οδός που μπορεί να ακολουθηθεί είναι οι νομικοί αγώνες, διά “πληρεξουσίων”. Φιλικά πρόσωπα και οργανώσεις στο ρωσικό σύστημα υποβάλλουν καταγγελίες στην αστυνομία και στην εισαγγελία ισχυριζόμενοι “διαφθορά” ή “περιβαλλοντικές παραβάσεις” όσον αφορά τα εν εξελίξει έργα και τις εμπλεκόμενες εταιρείες.
Επίσης, η ψηφιακή δολιοφθορά δεν είναι κάτι που μπορεί να αποκλειστεί: την περίοδο 2024-2025 παρατηρήθηκε αύξηση των επιθέσεων εναντίον των συστημάτων ελέγχου του διαχειριστή αερίου στη Βουλγαρία, ο οποίος και είναι επιβλέπων της κατασκευής του έργου.
Κι ύστερα, είναι και οι διαρροές που έχουν φέρει στο φως emails του 2017 που συνέδεαν ανώτατο στέλεχος του διαχειριστή φυσικού αερίου της Βουλγαρίας με τη ρωσική πλευρά. Τα εν λόγω ηλεκτρονικά μηνύματα αποκάλυπταν τις επικοινωνίες του στελέχους για την ταχύτατη κατασκευή της “συνέχειας” του TurkStream σε βουλγαρικό έδαφος. Οι Ρώσοι κατέχουν το πλήρες αρχείο των ηλεκτρονικών μηνυμάτων και γνωρίζουν ακριβώς τι έγινε για να κατασκευαστεί γρήγορα ο αγωγός συνολικού μήκους 480 χιλιομέτρων μέσα σε μόλις 12 μήνες την περίοδο 2020-2021. Δεν είναι λοιπόν απίθανος ένας εκβιασμός, ή ακόμα και νέες πληροφορίες για την εμπλοκή του στελέχους να “διαρρεύσουν”, σε μία προσπάθεια να σαμποτάρει η ρωσική πλευρά την ομαλή πρόοδο του έργου.
Παρά το παρελθόν αυτό, το ανώτατο στέλεχος και σύσσωμη η διοίκηση του διαχειριστή αερίου της Βουλγαρίας εμφανίζονται πλέον να ακολουθούν αυστηρά τη δυτική γραμμή. Στα τέλη του 2024 η Βουλγαρία απείλησε να σταματήσει τη διέλευση ρωσικού φυσικού αερίου προς τη Σερβία και την Ουγγαρία, εξαιτίας των κυρώσεων των ΗΠΑ στην Gazprombank. Τότε είχε αναφερθεί ότι θα σταματούσαν τη ροή εάν η Gazprom δεν έβρισκε έναν νέο, συμβατό με τις αμερικανικές κυρώσεις τρόπο πληρωμής για τα τέλη διαμετακόμισης. Γεγονός που πλέον δείχνει τη σαφή στροφή προς τη Δύση.
Πάντως, για καλό και για κακό, οι ΗΠΑ έχουν λάβει θέση και εκτός πολιτικού πεδίου: H συμμετοχή αμερικανικής εταιρείας στις κοινοπραξίες που έχουν αναλάβει την κατασκευή των δύο βουλγαρικών συνδέσεων για την αύξηση των ροών στον Κάθετο Διάδρομο, διασφαλίζει ότι “τα μάτια των ΗΠΑ” βρίσκονται στο εργοτάξιο, παρακολουθώντας στενά τους κινδύνους για καθυστερήσεις, αναβολές ή ακυρώσεις λόγω τοπικών ή και υπερτοπικών συμφερόντων…
Ακολουθήστε το antenna.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις!