Υγεία

Καρκίνος ενδομητρίου: προκλήσεις και νεότερες εξελίξεις

Γράφει ο Παναγιώτης Σκλαβούνος, Μαιευτήρας - Γυναικολόγος, Διευθυντής Β' Κλινικής Γυναικολογικής Ογκολογίας ΜΗΤΕΡΑ.

Ο καρκίνος του ενδομητρίου αποτελεί τη συχνότερη κακοήθη νόσο του γυναικείου αναπαραγωγικού συστήματος και τον τέταρτο πιο συχνό καρκίνο στις γυναίκες μετά τον καρκίνο του μαστού, του παχέος εντέρου και των πνευμόνων.

Παγκοσμίως το 2020 διαγνώστηκαν πάνω από 420.000 γυναίκες με καρκίνο του ενδομητρίου. Για το 2022 υπολογίζεται ότι περίπου 14.000 γυναίκες θα χάσουν τη ζωή τους εξαιτίας αυτής της νόσου.

Ο καρκίνος του ενδομητρίου εμφανίζεται συνήθως σε γυναίκες που είναι άνω των 50 ετών και επομένως, βρίσκονται στην εμμηνόπαυση. Εν τούτοις, άνω του 25% των περιπτώσεων μπορεί να εμφανιστεί και πριν από την εμμηνόπαυση.

Παράγοντες κινδύνου

Στους παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση καρκίνου του ενδομητρίου ανήκουν ο παρατεταμένος υπεροιστρογονισμός, ο οποίος μπορεί να προκληθεί από την πρώιμη εμμηναρχή, την καθυστερημένη εμμηνόπαυση, την ατοκία, την παχυσαρκία ή την ορμονοθεραπεία.

Αναμφισβήτητα στις σύγχρονες προκλήσεις που έχουμε να αντιμετωπίσουμε σε σχέση με τον καρκίνο του ενδομητρίου ανήκουν, η αυξανόμενη ηλικία του πληθυσμού και η αύξηση των ποσοστών παχυσαρκίας στο σύγχρονο πληθυσμό. Οι παχύσαρκες γυναίκες μπορεί να έχουν έως και 4πλάσιο κίνδυνο εμφάνισης της νόσου. Αυτό συνεπάγεται μια αναμενόμενη αύξηση των νέων περιπτώσεων καρκίνου του ενδομητρίου, αύξηση που στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής έχει ήδη παρατηρηθεί. Μέχρι το 2040 ο καρκίνος του ενδομητρίου αναμένεται να ξεπεράσει τον καρκίνο του παχέος εντέρου ως τρίτο πιο συχνό καρκίνο στις γυναίκες.

Ενδείξεις καρκίνου του ενδομητρίου

Η πλέον συχνή ένδειξη του καρκίνου του ενδομητρίου είναι η αιμορραγία από τον κόλπο. Μετά την εμμηνόπαυση, δεν θα πρέπει να υπάρχει αιμορραγία από τον κόλπο. Επομένως, η παρουσία αιμορραγίας δεν είναι φυσιολογική. Πριν την εμμηνόπαυση, η αιμορραγία ανάμεσα στην έμμηνο ρύση ή η ασυνήθιστη σοβαρή κολπική αιμορραγία κατά τη διάρκεια της εμμήνου ρύσεως, θα πρέπει επίσης να προειδοποιεί τις γυναίκες να συμβουλεύονται τον γιατρό τους. Η απουσία ωστόσο συμπτωμάτων πόνου, που σε άλλες ασθένειες μπορεί να κρούσουν τον κώδωνα του κινδύνου και να ευαισθητοποιήσουν τις ασθενείς, αποτρέπει συχνά τις γυναίκες να αναζητήσουν έγκαιρα ιατρική βοήθεια.

Διάγνωση

Η διάγνωση του καρκίνου του ενδομητρίου τίθεται ιστολογικά μετά τη λήψη βιοψίας του ενδομητρίου. Η βιοψία συνήθως λαμβάνεται με τη βοήθεια της υστεροσκόπησης και απόξεσης του ενδομητρίου.

Η μεγαλύτερη ωστόσο επανάσταση στην καλύτερη κατανόηση και αντιμετώπιση του καρκίνου του ενδομητρίου συντελέστηκε με τη βοήθεια του Γονιδιακού Άτλαντα του Καρκίνου και ξεκίνησε το 2013. Σύμφωνα με τον Άτλαντα του Καρκίνου,  ο καρκίνος του ενδομητρίου ταξινομείται σε τέσσερις διαφορετικές μοριακές ομάδες, η καθεμία από τις οποίες έχει τη δική της συμπεριφορά και χρήζει διαφορετικής αντιμετώπισης:

1. Πολυμεράση epsilon ultra-mutated (POLE)
2. μικροδορυφορική αστάθεια hypermutated (MSI)
3. copy-number alternations low
4. copy-number alternations high (p53)

Επομένως μετά τη λήψη της βιοψίας οφείλει ο θεράπων ιατρός με τη βοήθεια του Παθολογοανατόμου να κατατάξει τον καρκίνο του ενδομητρίου σε μία από τις παραπάνω κατηγορίες. Αυτά τα δεδομένα πρέπει να αξιολογηθούν από έναν έμπειρο γυναικολόγο-ογκολόγο για να προχωρήσει η ασθενής στην κατάλληλη θεραπεία.

Θεραπεία

Η θεραπεία του καρκίνου του ενδομητρίου είναι καταρχάς χειρουργική. Η ακτινοθεραπεία και η χημειοθεραπεία που εφαρμόζονται μετά από τη χειρουργική επέμβαση ονομάζονται επικουρικές θεραπείες, που σημαίνει ότι εφαρμόζονται σε συνδυασμό με τη χειρουργική επέμβαση. Η χειρουργική επέμβαση περιλαμβάνει την αφαίρεση της μήτρας, των δύο σαλπιγγικών σωλήνων και των ωοθηκών. Σε ορισμένους ιστολογικούς τύπους (π.χ. ορώδης, διαυγοκυτταρικός, καρκινοσάρκωμα) απαιτείται και η αφαίρεση του επιπλόου (η λεγόμενη επιπλεκτομή) από την περιτοναϊκή κοιλότητα. Ταυτόχρονα, η πιθανότητα λεμφαδενικής μετάστασης σε όλα τα στάδια FIGO είναι περίπου 15%. Το γεγονός αυτό υπογραμμίζει τη σημασία της λεμφαδενεκτομής για τη σωστή αντιμετώπιση του καρκίνου του ενδομητρίου.

Τα τελευταία χρόνια επιβεβαιώθηκε η χρησιμότητα του Λεμφαδένα-Φρουρού. Στις τελευταίες κατευθυντήριες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Γυναικολογικής Ογκολογίας (ESGO) που δημοσιεύθηκαν τον Ιανουάριο του 2021 έγινε αποδεκτή η χρησιμότητα της ανεύρεσης του Λεμφαδένα-Φρουρού με τη χρήση του πράσινου ινδοκυανίνης (ICG) στη χειρουργική σταδιοποίηση του καρκίνου του ενδομητρίου.  Τα υπάρχοντα δεδομένα υποδηλώνουν ότι η χρήση του Λεμφαδένα-Φρουρού σχετίζεται με παρόμοια ογκολογικά αποτελέσματα, όπως η συστηματική λεμφαδενεκτομή αλλά και με σημαντική μείωση των επιπλοκών. Η χρήση του, αποτελεί πλέον τη θεραπεία εκλογής για τη σταδιοποίηση και θεραπεία του καρκίνου του ενδομητρίου, και πρέπει να εφαρμόζεται από κάθε γυναικολόγο-ογκολόγο.

Πολυάριθμες μελέτες έχουν δείξει ότι το προσδόκιμο επιβίωσης των ασθενών με γυναικολογικό καρκίνο αυξάνονται εντυπωσιακά, όταν η αντιμετώπιση τους γίνεται από εξειδικευμένη χειρουργική ομάδα. Επιπρόσθετα η παρουσίαση των περιστατικών αυτών σε Ογκολογικά Συμβούλια εξασφαλίζουν μια εξατομικευμένη και πιστή στις διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες αντιμετώπιση της εκάστοτε ασθενούς.

*Άρθρο του Παναγιώτη Σκλαβούνου, Μαιευτήρα – Γυναικολόγου, Διευθυντή Β' Κλινικής Γυναικολογικής Ογκολογίας ΜΗΤΕΡΑ.