Υγεία

Βιταμίνη D: ανάγκη ή μόδα;

Γράφει η Λιάνα Καλατζοπούλου MD, Παθολόγος, MSc Immunology & Infection, Uni of Birmingham, UK - Συνεργάτης Κλινικής Αυτοάνοσων Ρευματικών Νοσημάτων Metropolitan General.

Μια διάσημη βιταμίνη

Μια ματιά στα μέσα μαζικής ενημέρωσης είναι αρκετή για να μας πείσει για την φρενίτιδα των τελευταίων ετών γύρω από μια, άγνωστη μέχρι πριν λίγα χρόνια, βιταμίνη: την βιταμίνη D. Πρόκειται για μια λιποδιαλυτή βιταμίνη που δρα ως ορμόνη, ως ουσία δηλαδή που ρυθμίζει διάφορες λειτουργίες του οργανισμού. Εκτιμάται πως επηρεάζει τη λειτουργία περισσότερων από 2000 γονιδίων. Η μοναδικότητά της έγκειται στο γεγονός ότι παράγεται στον οργανισμό μας ενδογενώς με την επίδραση της υπεριώδους ακτινοβολίας του ήλιου στο δέρμα μας. Περίπου 30 min έκθεσης (χωρίς αντιηλιακό) στον ήλιο, ιδίως του προσώπου και των χεριών, αρκούν για να παραχθεί η καθημερινή απαιτούμενη δόση βιταμίνης D.

Τo «μεσογειακό παράδοξο»

Μελέτες έδειξαν ότι τα επίπεδα της βιταμίνης D είναι εξαιρετικά χαμηλά σε πληθυσμούς υγιών, μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών σε μεσογειακές χώρες (ανάμεσά τους και η Ελλάδα), ακόμα χαμηλότερα και από τις χώρες του Βορρά, παρά την ηλιοφάνεια. Γιατί συμβαίνει αυτό; Το μεσογειακό παράδοξο, όπως ονομάστηκε, αποδόθηκε τόσο στη χαμηλή κατανάλωση ψαριών και τροφίμων εμπλουτισμένων με βιταμίνη D, όσο και στην αποφυγή του ηλίου ή την κάλυψη των μελών του σώματος με ρούχα, για λόγους ακτινοπροστασίας.

Πηγές πρόσληψης

Το 90% περίπου της πρόσληψης της βιταμίνης D εξασφαλίζεται με τη σύνθεσή της μετά από έκθεση στον ήλιο. Μόνο το 10% προέρχεται από τη διατροφή μας. Τρόφιμα πλούσια σε βιταμίνη D είναι τα λιπαρά ψάρια, όπως η ρέγγα, η σαρδέλλα, το σκουμπρί, ο τόνος και ο σολωμός. Άλλες πηγές είναι τα γαλακτοκομικά (γάλα, βούτυρο), τα αυγά, το συκώτι και τα δημητριακά.

Ρόλος

Οι βασικές λειτουργίες της πολύτιμης, αυτής, βιταμίνης είναι:

• απορρόφηση του ασβεστίου και διατήρηση της υγείας των οστών
• ενίσχυση ανοσοποιητικού συστήματος
• ενδυνάμωση μυϊκού συστήματος
• ρύθμιση της διάθεσης
• καλή λειτουργία πνευμόνων λόγω αντιφλεγμονώδους δράσης της
• ρύθμιση αρτηριακής πίεσης
• ρύθμιση του σωματικού βάρους
• διατήρηση γνωσιακών λειτουργιών, μνήμης

Τι προκαλεί η έλλειψή της;

Από τα παραπάνω γίνεται σαφές ότι έλλειψη της βιταμίνης D οδηγεί σε:

• ραχίτιδα (στα παιδιά) και οστεοπόρωση (στους ενήλικες), κατάγματα
• συχνές λοιμώξεις
• κόπωση, αδυναμία, εξάντληση
• κατάθλιψη
• υπέρταση
• παχυσαρκία
• άνοια, Alzheimer

Παράγοντες μειωμένης σύνθεσης βιταμίνης D

Η μειωμένη σύνθεση της βιατμίνης D από τον οργανισμό μας συνδέεται με:

• Μειωμένη έκθεση στον ήλιο, είτε λόγω διαβίωσης σε περιοχές με μειωμένη ηλιοφάνεια, είτε λόγω ηθελημένης αποφυγής του ηλίου για λόγους πρόληψης του καρκίνου του δέρματος.
• Χρήση αντιηλιακών
• Σκούρο χρώμα δέρματος (άρα και το υπερβολικά μαυρισμένο σώμα)
• Ατμοσφαιρική ρύπανση

Ομάδες υψηλού κινδύνου

Από την έλλειψη της βιταμίνης D κινδυνεύουν ιδιαίτερα:

• τα παιδιά
• οι έγκυες και οι θηλάζουσες γυναίκες
• οι μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες (που έχουν αυξημένο κίνδυνο οστεοπόρωσης)
• οι ηλικιωμένοι

Κάλυψη αναγκών σε βιταμίνη D

Η εργαστηριακή εξέταση της ολικής βιταμίνης D είναι απαραίτητη ώστε να δει κανείς τα επίπεδά της στον οργανισμό. Εφόσον διαπιστωθεί ανεπάρκεια βιταμίνης D από τον ιατρό ή τον διατροφολόγο, θα πρέπει ο ασθενής να κατευθυνθεί προς μία σωστή επιλογή τροφίμων και τροφίμων εμπλουτισμένων με τη βιταμίνη. Η χρήση συμπληρωμάτων διατροφής είναι απαραίτητη εφόσον την εργαστηριακώς επιβεβαιωμένη έλλειψη βιταμίνης D συνοδεύει και κλινική συμπτωματολογία. Η συνιστώμενη ασφαλής δόση είναι έως 4000iu ημερησίως.

Νεότερα δεδομένα

Πρόσφατη μελέτη του Πανεπιστημίου του Newcastle (Ιανουάριος 2019) έδειξε ότι οι άνω των 70 ετών λίγο ωφελούνται από τα συμπληρώματα βιταμίνης D, κάνοντας σαφή τη σημασία εξασφάλισης υψηλών επιπέδων της βιταμίνης από νεώτερες ηλικίες. Επίσης, να επισημανθεί ότι η ασφάλεια της μακροχρόνιας χορήγησης υψηλών δόσεων βιταμίνης D δεν έχει ακόμα τεκμηριωθεί.

Μόδα ή ανάγκη;

Αναμφισβήτητα, ο πολλαπλός ρόλος της πολύτιμης βιταμίνης D έχει αποδειχθεί και ο εργαστηριακός της έλεγχος καθίσταται απαραίτητος. Ενημερωνόμαστε, τρεφόμαστε σωστά, κρατάμε τη βιταμίνη σε επαρκή επίπεδα. Όμως, όπως και με καθετί που απότομα απέκτησε τεράστια προβολή από τα ΜΜΕ, κρατάμε τις κεραίες μας ανοικτές -τόσο η επιστημονική κοινότητα, όσο και το κοινό- και θυμόμαστε: καμία ανακάλυψη δεν αποτελεί πανάκεια, αλλά εργαλείο. Η αντιμετώπιση του οργανισμού ως συνόλου είναι απαραίτητη στις μέρες μας περισσότερο από ποτέ.

 *Άρθρο της Λιάνας Καλατζοπούλου MD, Παθολόγου, MSc Immunology & Infection, Uni of Birmingham, UK – Συνεργάτιδας Κλινικής Αυτοάνοσων Ρευματικών Νοσημάτων Metropolitan General.