Τι αισθάνονται οι Έλληνες μετά από πάνω από ένα μήνα στην απομόνωση; Πόσοι “μένουμε σπίτι” και τι κάνουμε εκεί; Πώς δουλεύουμε, πόσοι δουλεύουμε και τι προσδοκούμε από την εξέλιξη του φαινομένου στο μέλλον; Μια νέα έρευνα της διαΝΕΟσις σε συνεργασία με τη Metron Analysis, αποτυπώνει τη ζωή, τις ανησυχίες και τις προσδοκίες των Ελλήνων κατά τη διάρκεια της μεγαλύτερης κρίσης της εποχής μας. 

«Μένουμε σπίτι» τελικά; 

Όπως φαίνεται από την έρευνα η πλειοψηφία αξιοποιεί τους λόγους μετακίνησης για να βρει από το σπίτι, και μάλιστα οι περισσότεροι είναι άντρες. Ειδικότερα, στο πλαίσιο της έρευνας υπήρχε ερώτηση αν τις τελευταίες 24 ώρες έχουν βγει από το σπίτι τους και, αν ναι, πού πήγαν. 

Όπως φαίνεται, δύο στους τρεις Έλληνες (63,6%) είχαν, πράγματι, βγει. 

Από αυτούς, το 61% δηλώνουν πως βγήκαν για ψώνια ή στο φαρμακείο, ένας στους τρεις (37,6%) για σωματική άσκηση ή βόλτα με το κατοικίδιο (το «6», δηλαδή) και ένας στους τέσσερις (24,2%) για να πάνε στη δουλειά. Όπως είναι προφανές, πολλοί βγήκαν για περισσότερους από έναν λόγους. 

Επίσης, ενώ τρεις στους τέσσερις άνδρες δήλωσαν ότι βγήκαν από το σπίτι τις τελευταίες 24 ώρες, μόνο οι μισές γυναίκες δήλωσαν το ίδιο. Άλλες ομάδες που βγαίνουν λιγότερο από το μέσο όρο είναι, όπως θα ανάμενε κανείς, όσοι ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες και οι ηλικίας άνω των 65+. Και στις δύο περιπτώσεις, βγαίνουν περίπου οι μισοί. 

Τι κάνουμε σπίτι; 

Ο εγκλεισμός στο σπίτι έχει ενισχύσει δραστηριότητες όπως: 

η ενασχόληση με την οικογένεια (64,4% περισσότερο από ότι 3-4 μήνες πριν) και 

η παρακολούθηση τηλεόρασης/ταινιών (56,8% περισσότερο) 

Στον αντίποδα, όπως ήταν αναμενόμενο οι δραστηριότητες που έχουν περιοριστεί είναι: 

η γυμναστική (30,6% λιγότερο) και βέβαια 

η εργασία (36,6% λιγότερο. 

Πόσοι είναι μόνοι;  

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, το 10,9% των Ελλήνων περνούν την περίοδο της καραντίνας μόνοι. Το αντίστοιχο ποσοστό στα άτομα ηλικίας 65+, μάλιστα, είναι 19,3%. 

Τέλος η χειραψία 

Ένα ακόμα ενδιαφέρον στοιχείο: Το 85% των Ελλήνων δηλώνουν πως έχουν να κάνουν χειραψία με άτομο εκτός του νοικοκυριού τους εδώ και πάνω από ένα μήνα.  

Αίσθημα άγχος  

Στην κλίμακα 1-10, το 37,7% των ερωτηθέντων δηλώνουν ότι είναι αγχωμένοι (7 και άνω). Ποια είναι τα αίτια του άγχους τους; 

Το 62% των ερωτηθέντων δηλώνουν πως υπάρχουν κοντινοί τους άνθρωποι οι οποίοι, κατά τη γνώμη τους, κινδυνεύουν από τον κορονοϊό. Το 23,7% φοβούνται -πολύ ή αρκετά- ότι κινδυνεύουν οι ίδιοι. Βεβαίως, δεν φοβούνται όλοι το ίδιο. Το 33% των ηλικίας άνω των 65 ανησυχούν γι’ αυτό το λόγο, αλλά μόνο το 1,6% των νέων ηλικίας 17-24 και το 11% των ηλικίας 25-39 ανησυχούν. Το 46% του γενικού πληθυσμού, δε, πιστεύουν ότι κινδυνεύουν λίγο ή καθόλου. 

Η αίσθηση υψηλού κινδύνου σχετίζεται επίσης ισχυρά με την ηλικία και την κατηγοριοποίηση σε ευπαθή ομάδα.  

Το ποσοστό όσων δηλώνουν ότι  ”εάν δεν υπήρχαν περιοριστικά μέτρα” θα έβγαιναν έξω ”αμέσως τώρα” ή ”μόλις τα κρούσματα θα μειώνονταν σημαντικά” αθροίζει περίπου στο 43,8%. Στον αντίποδα, όσοι δηλώνουν ότι θα έβγαιναν έξω κατά πάσα πιθανότητα μόνο ”αν είχε βρεθεί το εμβόλιο” κινείται στο 24,5% (ένας στους τέσσερις) και 30% στην ηλικιακή ομάδα 65+. 

Όμως αισθανόμαστε και αισιόδοξοι  

Το 86% των Ελλήνων πιστεύουν ότι τα πράγματα στη χώρα κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Metron Analysis κάνει αυτή την ερώτηση σε έρευνές της εδώ και 8 χρόνια. Αυτό το 86% είναι το υψηλότερο ποσοστό που έχει καταγραφεί ποτέ. 

Εντυπωσιακό είναι και το συμπέρασμα που προκύπτει και από τη σημαντική ερώτηση για τα συναισθήματα. Η ίδια ερώτηση έγινε και πριν από πέντε μήνες, στην ετήσια δημοσκοπική έρευνα της διαΝΕΟσις «Τι Πιστεύουν οι Έλληνες«: Μέσα σε πέντε μήνες, και αφού μεσολάβησε η κρίση στον Έβρο και, βέβαια, τα μέτρα για την αντιμετώπιση της πανδημίας, το κυρίαρχο συναίσθημα άλλαξε και από την ανασφάλεια περάσαμε στην αισιοδοξία.  

Επίσης, το 26% δηλώνουν ότι αισθάνονται σιγουριά (από 6% πέντε μήνες πριν), το 24% δηλώνουν ότι αισθάνονται υπερηφάνεια (από 14% πέντε μήνες πριν), το 31% δηλώνουν ότι αισθάνονται ανασφάλεια (από 38% πέντε μήνες πριν), ενώ μόνο 10% δηλώνουν ότι αισθάνονται απογοήτευση (από 27% πέντε μήνες πριν).   

Μόλυνση από τον ιό;  

Οκτώ στους δέκα (78%) δεν ένιωσαν ούτε μία στιγμή ότι πιθανόν να έχουν μολυνθεί. Και το ακόμα πιο εντυπωσιακό είναι ότι το ποσοστό αυτό αυξάνεται με την ηλικία και σε όσους είναι άνω των 65 ετών υπερβαίνει το 91%.  

Από ό,τι φαίνεται, περίπου η μισή οικονομική δραστηριότητα στη χώρα έχει παύσει: από αυτούς που εργάζονται στην Ελλάδα, ένας στους τέσσερις (25,4%) εργάζεται κανονικά, άλλος ένας στους τέσσερις (26,2%) με τηλεργασία και οι υπόλοιποι είτε εργάζονται με μειωμένο ωράριο είτε βρίσκονται σε κάποια μορφή άδειας ή αναστολής και δεν εργάζονται καθόλου.  

Οπότε, πολύ φυσιολογικά, το 41% δηλώνουν ότι τα εισοδήματά τους έχουν μειωθεί μετά την έναρξη των μέτρων. 

Εξάλλου, από όσους δηλώνουν άνεργοι στην έρευνα το 11,4% δηλώνουν πως έχασαν τη δουλειά τους μετά την 1η Μαρτίου 2020. Αν αυτό το ποσοστό είναι ακριβές, και με δεδομένα τα επίσημα στοιχεία για τη μέχρι πρότινος ανεργία στη χώρα, στον τελευταίο μήνα ενδέχεται να προστέθηκαν έως και 100.000 νέοι άνεργοι. 

Ποιο είναι το μέλλον; 

Ένα πολύ υψηλό 67,9% των ερωτηθέντων πιστεύουν ότι θα επανέλθουμε ”σε κάποια φυσιολογική κανονικότητα” μέχρι τον ερχόμενο Σεπτέμβριο. Σχεδόν το 40% του συνόλου, μάλιστα, πιστεύουν ότι θα επιστρέψουμε στην κανονικότητα ”το επόμενο δίμηνο”. 

Παρεμπιπτόντως, ένας στους τέσσερις Έλληνες (24,1%) δηλώνουν θα επέστρεφαν στην κανονικότητα και τις συνήθεις καθημερινές τους δραστηριότητες σήμερα, αν δεν υπήρχαν μέτρα. Στον αντίποδα, άλλος ένας στους τέσσερις (24,5%) δηλώνουν ότι θα επέστρεφαν μόνο όταν βρεθεί εμβόλιο για τον SARS-Cov-2. 

Στα αρνητικά, όπως είναι αναμενόμενο, οι περισσότεροι πιστεύουν ότι η κρίση θα έχει σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομική τους κατάσταση (57,9%) αλλά ακόμα περισσότερο στην οικονομία (84,3%). Επιπλέον, θεωρούν ότι θα έχει αρνητικές μακροχρόνιες επιπτώσεις στον «τρόπο εργασίας», τη «σωματική υγεία«, την «εκπαίδευση» και, βέβαια, σε πολύ υψηλά ποσοστά στην ”ψυχική υγεία” (63%).  

Στα θετικά, η μεγάλη πλειοψηφία (75,3%) πιστεύει ότι μακροπρόθεσμα η πανδημία θα επηρεάσει θετικά την εμπιστοσύνη στο σύστημα υγείας, αλλά και την αλληλεγγύη (66,8%), την εμπιστοσύνη στο κράτος (57,2%), τις οικογενειακές σχέσεις (52,3%) και, ίσως παραδόξως, την εμπιστοσύνη στην ιδιωτική πρωτοβουλία (44,2%) μολονότι το κύριο βάρος της αντιμετώπισης της κρίσης ως τώρα το έχουν αναλάβει παγκοσμίως τα κράτη και όχι ο ιδιωτικός τομέας. 

Πόσο εμπιστευόμαστε τους θεσμούς; 

Η ερώτηση αυτή υπήρχε και στο «Τι Πιστεύουν οι Έλληνες» του 2018. Όπως φαίνεται από τις απαντήσεις, σήμερα, 27 μήνες μετά, όλοι οι πολιτειακοί θεσμοί απολαμβάνουν σημαντικά μεγαλύτερης εμπιστοσύνης: 

Ο Πρωθυπουργός +14%, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας +12% (ενώ μεσολάβησε εκλογή νέας Προέδρου), ο Δημάρχος +9%, ο Περιφερειάρχης +12% αλλά και η Κυβέρνηση +13%.  

Οι πολίτες εμπιστεύονται ακόμα πολύ περισσότερο το κράτος πρόνοιας (+16%) αλλά και τα ΜΜΕ (τηλεόραση +13%, ραδιόφωνο +8%, εφημερίδες +5%. Ο μόνος θεσμός που έχει χάσει ένα μεγάλο ποσοστό από το 2018 είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση: μόνο το 27,3% δηλώνουν ότι την εμπιστεύονται σήμερα, από 42,1% δυο χρόνια πριν.  

Αυτή τη φορά, δε, προστέθηκε και μια άλλη κατηγορία: τους “επιστήμονες/τεχνοκράτες”, τους οποίους εμπιστεύεται το 85% των Ελλήνων. 

Ποια είναι η πηγή ενημέρωσης για τον κορονοϊό;   

Μία άλλη παράμετρος που επηρεάζει το κοινωνικό κλίμα είναι και οι πηγές ενημέρωσης και η διαδικασία στην οποία παραπέμπουν (π.χ. παθητική ενημέρωση vs ενεργητική αναζήτηση πληροφοριών). Το βασικό μέσο ενημέρωσης για την πανδημία είναι η τηλεόραση η οποία αναφέρεται ως προτιμητέο ΜΜΕ από το 48,6% των ερωτώμενων και μία από τις πηγές ενημέρωσης από το 73,8%. Το ποσοστό αυτό είναι ανάλογο με το ποσοστό που κατεγράφη για τη διείσδυση της τηλεόρασης ως πηγής ενημέρωσης στο Ην. Βασίλειο (75%, 8 Απριλίου).   

Παράλληλα, ίσως για πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια η τηλεόραση βλέπει την αξιοπιστία της να βελτιώνεται σημαντικά στο γενικό κοινό και από το 19,3% που κατέγραφε τον Ιανουάριο του 2018 να αυξάνεται στο 32% σήμερα, όπως ήδη διαπιστώσαμε στο γράφημα της εμπιστοσύνης. Βέβαια το ραδιόφωνο με 56,4% συνεχίζει να είναι η κατηγορία μέσου που συνεχίζει να απολαμβάνει της υψηλότερης εμπιστοσύνης των πολιτών αν και δεν αποτελεί μία από τις βασικές πηγές ενημέρωσης για την Covid-19. 

«Η πανδημία και τα περιοριστικά μέτρα αλλάζουν ριζικά τον τρόπο ζωής έστω και συγκυριακά», γράφει ο Στράτος Φαναράς της Metron Analysis. «Η αλλαγή αυτή γίνεται συντεταγμένα, χωρίς κοινωνικό πανικό και φόβο». Μέσα από αυτή την αλλαγή αναδεικνύονται ενδείξεις και άλλων, πιο πολύπλοκων αλλαγών σε θέματα όπως η εμπιστοσύνη απέναντι στους θεσμούς, ο τρόπος που διαχειριζόμαστε αναπάντεχες προκλήσεις, η προσαρμοστικότητα δομών, επιχειρήσεων και μεμονωμένα του καθενός μας, τα ψυχικά αποθέματα και οι αντοχές μας. Κάποιες από αυτές τις αλλαγές είναι καλά κατανοητές -όπως, για παράδειγμα, το θέμα της εμπιστοσύνης. «Για να αντιμετωπίσουμε τις δυσκολίες που έρχονται», συνεχίζει ο κ. Φαναράς, «είναι ανάγκη να μετατρέψουμε τη διαχειριστική εμπιστοσύνη σε θεσμική εμπιστοσύνη». Οι επιπτώσεις στα υπόλοιπα είναι δυσκολότερο να προβλεφθούν.  

*Η έρευνα ήταν τηλεφωνική με πανελλαδικό δείγμα 1.250 ατόμων. Διεξήχθη από τις 8 έως τις 15 Απριλίου του 2020, περιλαμβάνει 22 ερωτήσεις που χαρτογραφούν τον τρόπο που ζούμε και το τι σκεφτόμαστε σε αυτή τη χρονική περίοδο της κρίσης.