Υγεία

Πώς κάνουν sex τα... φυτά;

Τα φυτά καταφέρνουν να κάνουν σεξ όντας... ακίνητα, με δύο τρόπους που περιλαμβάνουν μεταφορά γενετικών κυττάρων.

Φανταστείτε τον εαυτό σας ακίνητο, "καρφωμένο" σε ένα σημείο προσπαθώντας να επιβιώσει. Πώς μπορεί να αντεπεξέλθει στις δυσκολίες; Πώς μπορεί να αμυνθεί και ακόμα, πώς γίνεται να αναπαραχθεί;

Για την περιπλοκότητα των φυτών, τα οποία καταφέρνουν και επιβιώνουν... ακίνητα, καθορίζοντας, μάλιστα, και πολλά σημεία της ανθρώπινης ιστορίας, μιλάει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Πατρών, διδάκτωρ βιολογικών επιστημών Γιάννης Μανέτας, με αφορμή την αυριανή του παρουσία στη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, όπου θα αναφερθεί και στα δύο του βιβλία ("Περί φυτών αφηγήματα", 2014 και "Τι θα έβλεπε η Αλίκη στη χώρα των φυτών", 2010 - Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης).

"Αυτοί οι οργανισμοί δεν είναι απλοί και ανάξιοι, αντιθέτως είναι τόσο περίπλοκοι όσο χρειάζεται για να επιβιώσουν, κάτι που είναι εξαιρετικά σημαντικό" τόνισε χαρακτηριστικά ο κ. Μανέτας.

Για παράδειγμα, τα φυτά καταφέρνουν να κάνουν σεξ όντας... ακίνητα, με δύο τρόπους που περιλαμβάνουν μεταφορά γενετικών κυττάρων.

"Αυτό επιτυγχάνεται είτε μέσω των εντόμων που 'χρησιμοποιούν' κυρίως τα φυτά με όμορφα άνθη για να τα προσελκύουν, με ανταμοιβή το νέκταρ και τη γύρη, είτε μέσω του ανέμου. Βέβαια, τα φυτά δεν ξέρουν το.... ταίρι τους αλλά πάλι, το 'χουν και... δίπορτο αφού μπορούν να αναπαραχθούν και με έναν κλώνο, όπως κόβοντας ένα κλαδί συκιάς και, απλώς, φυτεύοντάς το" σημείωσε ο καθηγητής.

Τόνισε δε, ότι υπάρχουν φυτά που επηρέασαν την ιστορία της ανθρωπότητας, όπως η μικρή παπαρούνα, που είναι η πηγή του οπίου ή το ζαχαροκάλαμο, που καθόρισε τη διαδρομή του δουλεμπορίου στους νέους χρόνους.

"Η ανθρωπότητα γνώριζε επί χιλιάδες χρόνια το όπιο και ακολουθούνταν η ήπια χρήση του, τακτική που άλλαξε από τη στιγμή που έγινε εμπορικό προϊόν με σκοπό το κέρδος. Και ο καπνός είναι παρόμοια περίπτωση, αφού ως ήπιο διεγερτικό τον μασούσαν ή έκαναν τσάι, αλλά από τότε που επινοήθηκαν μηχανές για την κατασκευή τσιγάρων και με την πρόοδο της χημείας δημιουργήθηκαν ασφαλή σπίρτα, οδηγηθήκαμε σε μαζική κατανάλωση καπνού" εξηγεί ο κ. Μανέτας.

 Όσον αφορά το ζαχαροκάλαμο, από την πατρίδα του, τη ΝΑ Ασία και λόγω της αυξημένης ζήτησης ζάχαρης στην Ευρώπη λόγω της εμπορίας καφέ και τσαγιού, μεταφέρθηκε την εποχή της αποικιοκρατίας στην Λατινική Αμερική, όπου υπήρχαν φτηνά εργατικά χέρια, οι ιθαγενείς.

"Επειδή, όμως, σιγά σιγά οι ιθαγενείς εξολοθρεύτηκαν, παίρνανε ανθρώπους- δούλους από την Αφρική και τους μετέφεραν για δουλειά στις φυτείες ζαχαροκάλαμου".

Και μπορεί το ζαχαροκάλαμο να αναπαράχθηκε επιτυχώς, δεν συμβαίνει, όμως, το ίδιο για ένα άλλο φυτό που είναι ιδιαίτερα σημαντικό στη Μεσόγειο, την ελιά.

"Η ελιά μπορεί να αναπτυχθεί μόνο στο Μεσογειακό κλίμα, 'αντιστεκόμενη' μ' αυτό τον τρόπο στην μεταφορά της. Βέβαια και το ελαιόλαδο καταναλώνεται κατά 90% στην Μεσόγειο, αφού στον υπόλοιπο κόσμο προτιμώνται άλλες λιπαντικές ουσίες" σημειώνει ο κ. Μανέτας.

Για τον ίδιο, πάντως, η κατηγορία της εκλαϊκευμένης επιστήμης που αποτυπώνεται στα βιβλία του, απαρτίζεται από ερωτήματα που μπορεί να θέσει ακόμα και ένα παιδί και, όπως τονίζει, "είναι από τα πιο δύσκολα ερωτήματα που μπορεί να τεθούν!".

Ο Γιάννης Μανέτας υπηρέτησε από το 1977, διαδοχικά, σε όλες τις βαθμίδες ΔΕΠ στο Τμήμα Βιολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών και από το 1993 ως το 2014 ως καθηγητής της Φυσιολογίας Φυτών. Έχει πλούσιο και διεθνώς αναγνωρισμένο ερευνητικό συγγραφικό έργο (περισσότερες από 120 επιστημονικές εργασίες του έχουν δημοσιευθεί σε διεθνή έγκυρα επιστημονικά περιοδικά και έχουν αποσπάσει περισσότερες από 2000 αναφορές στη διεθνή βιβλιογραφία). Τα τελευταία χρόνια ήρθε σε επαφή με το ευρύτερο αναγνωστικό κοινό, μέσω της έκδοσης των δύο εκλαϊκευτικών βιβλίων του για τα φυτά.