Γενικά

ΣτΕ: “Μπλόκο” σε ελέγχους τραπεζικών λογαριασμών μετά την 5ετία

Στον "αέρα" χιλιάδες εκκρεμείς φορολογικές υποθέσεις, μετά την απόφαση του ΣτΕ. Προβληματισμός στην ΑΑΔΕ. Το σχόλιο του Πιτσιλή.

Το Συμβούλιο της Επικρατείας αποφάνθηκε σήμερα ότι μετά την πενταετία δεν μπορεί να λαμβάνονται υπόψη οι κινήσεις και τα υπόλοιπα των τραπεζικών λογαριασμών στην Ελλάδα, για φορολογικούς ελέγχους και καταλογισμούς, καθώς έχει επέλθει παραγραφή, μια απόφαση που προκαλεί προβληματισμό στην ΑΑΔΕ.

Η υπ΄ αριθμ. 2934/2017 απόφαση του ΣτΕ, (πρόεδρος η αντιπρόεδρος Μαίρη Σάρπ και εισηγητής, ο πάρεδρος Ιωάννης Δημητρακόπουλος), ελήφθη, με αφορμή υπόθεση ελέγχου επιχειρηματία, για την επταετία (2001-2008), ο οποίος έχει αποβιώσει και συνέχισε την δικαστική διεκδίκηση η κόρη του ως κληρονόμος. Η αρμόδια ΔΟΥ έλαβε υπόψη τις κινήσεις των τραπεζικών λογαριασμών ως συμπληρωματικά στοιχεία που περιήλθαν στην ΔΟΥ μετά την πάροδο 5ετίας.

Συγκεκριμένα, οι σύμβουλοι Επικρατείας αναφέρουν στην εν λόγω απόφασή τους:

«Δεν αποτελούν συμπληρωματικά στοιχεία, εκείνα τα οποία είτε είχαν περιέλθει σε γνώση της φορολογικής αρχής εντός της προβλεπόμενης στην παράγραφο 1 του ανωτέρω άρθρου 84 πενταετίας και αγνοήθηκαν ή δεν ελήφθησαν προσηκόντως υπόψη από αυτήν, είτε η φορολογική αρχή όφειλε να έχει λάβει γνώση τους, εντός της ίδιας πενταετίας, εάν είχε επιδείξει την δέουσα επιμέλεια, ήτοι εάν είχε λάβει τα προσήκοντα μέτρα ελέγχου και έρευνας, που προβλέπονται στο νόμο».

Παράλληλα, αναφέρουν οι δικαστές στην επίμαχη απόφαση:

«Μεταξύ των βασικών και τακτικών μέσων του φορολογικού ελέγχου της ακρίβειας των δηλώσεων εισοδήματος, ο οποίος πρέπει να διενεργείται, κατ΄ αρχήν, εντός της προβλεπόμενης στο άρθρο 84 παρ. 1 πενταετίας, είναι και η εξέταση του υπόλοιπου και των κινήσεων των τραπεζικών λογαριασμών του φορολογούμενου στην ημεδαπή. Τούτων έπεται, ότι στοιχεία για το υπόλοιπο ή/και τις κινήσεις των τραπεζικών λογαριασμών του φορολογούμενου στην ημεδαπή, δεν αποτελούν «συμπληρωματικά στοιχεία», ικανά να δικαιολογήσουν (ενόψει και των επιταγών της συνταγματικής αρχής της αναλογικότητας) την επιμήκυνση της (κατ΄ αρχήν οριζόμενης, πενταετούς) προθεσμίας παραγραφής, σύμφωνα με το άρθρο 84 παρ. 4 περιπτ. β, σε συνδυασμό με το άρθρο 68 παρ. 2 περιπτ. α του ΚΦΕ».

Ακόμη, αναφέρουν:

«Πράγματι, αν θεωρηθεί ότι στοιχεία για το υπόλοιπο ή/και τις κινήσεις των τραπεζικών λογαριασμών στην ημεδαπή μπορούν να αποτελούν “συμπληρωματικά στοιχεία”, ο κανόνας της πενταετούς παραγραφής δεν θα είχε κατ΄ ουσίαν πεδίο εφαρμογής και η εμφανιζόμενη ως παρέκκλιση δεκαετής παραγραφή θα καθίστατο ο κανόνας, δεδομένου ότι, αν όχι το σύνολο των φορολογουμένων, εν πάση περιπτώσει, η συντριπτική πλειοψηφία αυτών τηρούσε ήδη από πολλών ετών και εξακολουθεί να τηρεί τραπεζικούς λογαριασμούς, χωρίς τους οποίους, άλλωστε, δεν είναι πλέον δυνατή η πραγματοποίηση μεγάλου πλήθους συναλλαγών».

Σε άλλο σημείο αναφέρουν: «Υπό το φως της συνταγματικής αρχής της αναλογικότητας, δεν συντρέχει περίπτωση εφαρμογής της διάταξης της περίπτωσης β της παραγράφου 4 του άρθρου 84 του ΚΦΕ, σε συνδυασμό με τη διάταξη του άρθρου 68 παρ. 2 περίπτωση β του ΚΦΕ, περί δεκαετούς παραγραφής, εάν η ανακρίβεια της δήλωσης αποδεικνύεται, κατά την εκτίμηση της φορολογικής αρχής, βάσει στοιχείων για το υπόλοιπο ή/και τις κινήσεις των τραπεζικών λογαριασμών του φορολογούμενου στην ημεδαπή» και προσθέτουν:

«Η διάρκεια της παραγραφής πρέπει να καθορίζεται εκ των προτέρων, ενώ μεταβολή της με την πρόβλεψη επιμηκύνσεως είναι δυνατή μόνον υπό τις προϋποθέσεις της παραγράφου 2 του ανωτέρω άρθρου 78 του Συντάγματος, δηλαδή με διάταξη θεσπιζόμενη το αργότερο το έτος που έπεται εκείνου στο οποίο ανάγεται η φορολογική υποχρέωση.

Κατά συνέπεια, διάταξη νόμου περί παρατάσεως χρόνου παραγραφής φορολογικών αξιώσεων, οι οποίες ανάγονται σε ημερολογιακό έτος προγενέστερο του προηγουμένου της δημοσιεύσεως του νόμου αυτού έτους, είναι ανίσχυρη ως αντικείμενη στην απορρέουσα από την αρχή του κράτους δικαίου αρχή της ασφάλειας δικαίου και στις εξειδικεύουσες αυτήν ειδικώς στο φορολογικό δίκαιο ανωτέρω συνταγματικές διατάξεις, για τον λόγο ότι θα τροποποιούσε κατά τον τρόπο αυτό αναδρομικά εις βάρος των φορολογουμένων το νομοθετικό καθεστώς που ίσχυε κατά τον χρόνο στον οποίο ανάγονται οι φορολογικές τους υποχρεώσεις όσον αφορά ουσιαστικό στοιχείο των εν λόγω υποχρεώσεων», μεταδίδει το ΑΠΕ ΜΠΕ.

Προβληματισμός στην ΑΑΔΕ 

Μπορεί να μην έπεσε ως κεραυνός εν αιθρία, αλλά μόνο και μόνο ότι το ΣτΕ έβαλε ταφόπλακα στις ελπίδες για φορολογικούς ελέγχους ως το 2006, αναμφίβολα υποχρεώνει σε ανασύνταξη και επανασχεδιασμού ειδικά σε ό,τι αφορά στις αποκαλούμενες λίστες της μεγάλης φοροδιαφυγής. 

«Δεν θα ήθελα να κάνω κάποιο σχόλιο πριν δούμε το πλήρες κείμενο. Είναι σίγουρο ότι θα μας βάλει σε ένα νέο κύκλο ανασχεδιασμού. Μιλάμε για νέα αλλαγή, με ό,τι επίπτωση θα έχει αυτή στον προγραμματισμό μας. Σε κάθε περίπτωση, σεβόμαστε τις αποφάσεις της Δικαιοσύνης», σημείωσε χαρακτηριστικά ο Γιώργος Πιτσιλής από το βήμα φορολογικού συνεδρίου στη Θεσσαλονίκη, με φόντο την απόφαση του ΣτΕ, που ορίζει ότι τα στοιχεία καταθέσεων σε ελληνικές τράπεζες δεν αποτελούν συμπληρωματικά στοιχεία κι ως εκ τούτου δεν είναι δυνατή η παράταση της 5ετούς παραγραφής στην 10ετία. Τι σημαίνει πρακτικά αυτό; Ότι οι λίστες των εμβασμάτων και τα CDs των μεγαλοκαταθετών δεν μπορούν να ελεγχθούν για χρήσεις προ του 2011, ενώ από τη νέα χρονιά οι έλεγχοι θα περιοριστούν σε στοιχεία από το 2012 και μετά. 

Μπαίνοντας υποχρεωτικά στην εποχή των «φρέσκων υποθέσεων», δηλαδή σε ελέγχους των τελευταίων 5 χρήσεων, η ΑΑΔΕ υποχρεώνεται να εγκαταλείψει το αναποτελεσματικό μοντέλο των γενικευμένων ελέγχων, που τελικά οδήγησαν στο φιάσκο των παραγραφών. 

Από την πρώτη στιγμή που ανέλαβε, άλλωστε, καθήκοντα ο Γιώργος Πιτσιλής είχε κατά νου ότι οι ελεγκτικές υπηρεσίες πρέπει να αφήσουν τις αποτυχημένες πρακτικές του παρελθόντος, έτσι ώστε αφενός να γίνει πράξη και στην Ελλάδα η ασφάλεια του δικαίου αφετέρου να αντιμετωπιστεί η φοροδιαφυγή με στοχευμένους ελέγχους. 

Πέρα από το Επιχειρησιακό Σχέδιο που βρίσκεται σε εξέλιξη, η ΑΑΔΕ ετοιμάζει δύο κινήσεις στρατηγικής σημασίας: 

1. Βρίσκεται σε τελική φάση, θα δοθεί για παρατηρήσεις στους επιχειρηματικούς και επαγγελματικούς φορείς το νέο Ε3, με βασική φιλοσοφία να γίνει πιο λειτουργικό. Ποια είναι η κατεύθυνση του νέου εντύπου; α) συγχώνευση των πινάκων είτε πρόκειται για απλογραφικά ή για διπλογραφικά βιβλία β) έμφαση στην αποτύπωση των κατηγοριών εσόδων και εξόδων των επιχειρήσεων. Ο κεντρικός στόχος αυτών των αλλαγών είναι να αποκτήσει η ΑΑΔΕ γνώση των μέσων όρων δαπανών ανά κατηγορία, να γνωρίζει δηλαδή τι είναι εύλογο και τι όχι, ώστε ο έλεγχος να εστιάζει σε εκείνες τις περιπτώσεις που παρουσιάζονται σημαντικές αποκλίσεις από το μέσο όρο και να δίνεται η ευκαιρία στον φορολογούμενο να αποδείξει ότι οι δαπάνες του είναι πραγματικές.
2. Αναμένεται νέα εγκύκλιος, με διευκρινίσεις σχετικά με το τι συνιστά προσαύξηση περιουσίας, με δεδομένο ότι οι έλεγχοι αυτοί είναι επίπονοι από πλευράς αποδεικτικών στοιχείων. Με την εγκύκλιο αυτή η ΑΑΔΕ θα δημιουργήσει έναν ελεγκτικό μπούσουλα, κοινώς  τους ερμηνευτικούς κανόνες που πρέπει να εφαρμόζουν οι ελεγκτές, υπό το φως της νομολογίας, έτσι ώστε να αποφεύγονται στρεβλώσεις και αδικίες αλλά και αποφευχθεί το φαινόμενο της σώρευσης τέτοιων υποθέσεων στη Διεύθυνση Επίλυσης Διαφορών, όπου συχνά πυκνά «πέφτουν» λόγω ανεπαρκούς τεκμηρίωσης εκ μέρους των ελεγκτικών οργάνων.  

Εν τω μεταξύ, υπεγράφη χθες εγκύκλιος για το χρόνο αναδρομής των ανακλητικών/τροποποιητικών δηλώσεων και του δικαιώματος επιστροφής φόρων, από την 3ετία στην 5ετία, εναρμονισμένη με τη σχετική - παγιωμένη πλέον -νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας.