ΛΑΜΠΑΣ ΝΙΚΟΣ

Πώς η Συμφωνία του Μαρτίου του 2016 συμβάλλει στην αποσταθεροποίηση των σχέσεων Ε.Ε-Τουρκίας;

*Ο Δρ. Νικόλαος Λάμπας είναι Διδάσκων του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιά και Επισκέπτης Ερευνητής του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου.

Στις 22 Ιουλίου, ο Υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Τσαβούσογλου δήλωσε πως η Τουρκία είναι πρόθυμη να ακυρώσει την συμφωνία για την επανεισδοχή (readmission) προσφύγων από την Ελλάδα στην Τουρκία. Ο λόγος για την πιθανή ακύρωση της συμφωνίας, σύμφωνα με τις δηλώσεις του Υπουργού Εξωτερικών, έγκειται στην μη τήρηση, από πλευράς Ε.Ε, της απελευθέρωσης του καθεστώτος για την χρήση βίζας από Τούρκους πολίτες όταν ταξιδεύουν στην Ε.Ε. Η άρση αυτής της ρήτρας προβλέπεται στην αρχική συμφωνία που υπογράφηκε ανάμεσα στα δύο μέρη τον Μάρτιο του 2016. Η πιθανότητα ακύρωσης της συμφωνίας προστίθεται σε μία μακρά αλυσίδα προκλήσεων, από πλευράς Τουρκίας, είτε προς την Ελλάδα είτε προς την Ε.Ε εν γένει. Από πού προκύπτει όμως αυτή η προκλητική συμπεριφορά της Τουρκίας ιδιαίτερα όσον αφορά το ζήτημα του προσφυγικού;

Μία πρόσφατη έρευνα που μελετά την επίδραση της προσφυγικής κρίσης στην εξωτερική πολιτική της Τουρκίας αναφέρει πως η Τουρκία έχει υιοθετήσει την στρατηγική του εκβιασμού. Σύμφωνα με την έρευνα, η επιλογή της στρατηγικής έγκειται στο μέγεθος της προσφυγικής κοινότητας στο κράτος υποδοχής καθώς και στην αντίληψη της εγχώριας πολιτικής ελίτ όσον αφορά την γεω-στρατηγική της σημασία απέναντι στο κράτος στόχος (Tsourapas, 2019). Ωστόσο, στην περίπτωση της Τουρκίας υπάρχει ακόμα μια παράμετρος που ενισχύει την υιοθέτηση της στρατηγικής του εκβιασμού. Η ίδια η συμφωνία επανεισδοχής. Με την συμφωνία του Μαρτίου 2016 η Ε.Ε στην ουσία μετέτρεψε την Τουρκία σε προπύργιο που συγκρατεί τις ανεξέλεγκτες ροές προσφύγων. Αρχικά, η Ε.Ε είδε την συμφωνία ως ένα τρόπο να γεφυρωθεί το χάσμα ανάμεσα στην Ε.Ε και την Τουρκία. Ωστόσο, η προκλητική συμπεριφορά του Ταγίπ Ερντογάν καθώς και οι σωρεία διεκδικήσεων στο Αιγαίο πολύ γρήγορα διέψευσαν τις όποιες ελπίδες είχαν δημιουργηθεί.

Τέλος, η συμφωνία του Μαρτίου λειτουργεί σαν πέπλο συγκάλυψης μιας ακόμα ιδιαίτερα ανησυχητικής εξέλιξης όσον αφορά τις σχέσεις Ε.Ε-Τουρκίας. Το γεγονός ότι η Τουρκία έχει μετατραπεί τα τελευταία χρόνια σε χώρα παραγωγής προσφύγων. Συμπερασματικά, είναι αναγκαία η αλλαγή στάσης της Ε.Ε όσον αφορά τον ρόλο της Τουρκίας στο προσφυγικό. Είναι εξαιρετικά πιθανό αν συνεχίσει η Ε.Ε να μεταφέρει το βάρος της διαχείρισης του προσφυγικού στην Τουρκία η εκβιαστική συμπεριφορά από πλευράς Ερντογάν όχι μόνο να συνεχιστεί αλλά να κλιμακωθεί περαιτέρω. 

-Tsourapas, G. (2019). The Syrian Refugee Crisis and Foreign Policy Decision-Making in Jordan, Lebanon, and Turkey. Journal of Global Security Studiesdoi:10.1093/jogss/ogz016 Retrieved from https://doi.org/10.1093/jogss/ogz016